In de wiskunde en logica betekent universaliteit dat een eigenschap voor alle elementen of delen van een verzameling geldt. Hoe verschillend de delen ook zijn, als we iets van hetzelfde ontdekken in elk afzonderlijk deel dan noemen we dat ‘iets’ universeel. Zo bezien bestaat er een onlosmakelijke verband tussen het elementaire en het universele, tussen het deel en het geheel. Op de een of andere manier maken zij deel van elkaar uit.
Zou dit voor een verzameling mensen ook opgaan? Is er een universele eigenschap die geldt voor alle individuele mensen, ongeacht hun verschillen? Bestaat er een verband tussen universaliteit en individualiteit? Is de oceaan in elke golf en is elke golf een openbaring van de oceaan? De filosoof Alan Watts vatte zijn antwoord als volgt samen: “Zoals de zee golft, zo menst het universum”. En Paracelsus beschreef dit onlosmakelijk verband tussen deel en geheel zo: “In elk mens bestaat een bijzondere hemel, heel en ongebroken”.
De relatie tussen het universele en het individuele in en tussen mensen is op veel plaatsen in de wereld zeer gespannen. Zo in het staartje van 2016 zijn we getuige van wat er gebeurt als sommige mensen – of groepen mensen – het alleenrecht menen te hebben op de stem van het geheel en zo het geheel in de stemmen van anderen het zwijgen opleggen of dit tenminste nastreven. Het blinde geloof in het eigen gelijk en de voortdurende twijfel aan het tegengestelde gelijk van de ander veroorzaakt moedeloosheid in de harten van veel mensen.
Het universele verband tussen wat mensen verenigt en tegelijkertijd van elkaar onderscheidt, is in onze tijd niet zozeer verbroken maar verloren gegaan of misschien gewoon vergeten. We zijn geworden als een golf die in haar snelheid haar verwantschap met de diepte en traagheid van de oceaan is vergeten en dus maar steeds weer stuk slaat op het strand. De eenzijdige drang om elk verschijnsel uitsluitend materieel en aards te duiden als de maat der dingen maakt de zoektocht terug naar die diepte er niet eenvoudiger op. Met alle verworvenheden van de moderne tijd is het toch meer nodig dan ooit om in de diepte op zoek te gaan naar wat aan de oppervlakte nu eenmaal verloren gaat en vergeten wordt. Dit om de simpele reden dat de eenzijdige gewoonte om materiële oplossingen te zoeken bij de problemen van deze tijd, inmiddels het probleem geworden is.
Zolang we als mensen deel uitmaken van een universele evolutie, zolang zullen er problemen zijn die ons eraan herinneren daarvan deel te zijn. Uiteindelijk is het daarbij voor elk mens van levensbelang om in de individuele diepte de verbinding en het mededogen te herstellen en te voelen met het universele leven zelf. Dat kan in diepe eenzaamheid zijn, maar daar in is niemand alleen.
Met de ‘Dagsluiting’ van Gerard Reve wil ik in het licht van bovenstaande mijn laatste kwestie van 2016 beëindigen:
Eigenlijk geloof ik niets,
En twijfel ik aan alles, zelfs aan u,
Maar soms, wanneer ik denk dat gij waarachtig leeft,
Dan denk ik, dat gij liefde zijt, en eenzaam,
En dat, in dezelfde wanhoop, gij mij zoekt
Zoals ik u.
Neem dan vooral contact met ons op!
